Năm 1919, Nguyễn Thị Vịnh theo học chữ quốc ngữ tại trường Nguyễn Trường Tộ, sau đó chuyển sang trường Tiểu học Cao Xuân Dục. Tại đây, Nguyễn Thị Vịnh được thầy giáo Trần Phú và các thầy cô giáo trong trường dìu dắt nên sớm giác ngộ cách mạng và bắt đầu tham gia các phong trào yêu nước.

Năm 1927, Nguyễn Thị Vịnh được kết nạp vào Việt Nam Cách mạng đảng, lấy tên là Nguyễn Thị Minh Khai. Ngày 3-2-1930, Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập, đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai trở thành đảng viên lớp đầu tiên của Đảng. Đồng chí được được phân công phụ trách công tác tuyên truyền, vận động phụ nữ, huấn luyện đảng viên ở khu vực Trường Thi, Bến Thủy và tổ chức Hội Phụ nữ Giải phóng.

Tháng 3-1930, đồng chí được cử sang Hương Cảng (Hồng Kông - Trung Quốc), công tác ở Văn phòng chi nhánh Ban Phương Đông của Quốc tế Cộng sản, nhận nhiệm vụ liên lạc với các tổ chức cách mạng Việt Nam ở trong nước. Đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai được đồng chí Nguyễn Ái Quốc trực tiếp giáo dục về lý luận những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin và kinh nghiệm hoạt động bí mật...

         Nhà thờ và bàn thờ đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai ở Thành phố Vinh.- Anh BNA

Tháng 4-1931, đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai bị mật thám Anh ở Hương Cảng bắt, trước kẻ thù đồng chí luôn giữ vững khí tiết người cộng sản, giữ bí mật đường dây liên lạc của Đảng. Năm 1933, đồng chí được trả tự do và sau đó đến Thượng Hải tìm cách liên lạc với tổ chức Đảng, trở thành thành viên của Ban Chỉ huy ở ngoài của Đảng Cộng sản Đông Dương.

Tháng 1-1935 Nguyễn Thị Minh Khai đã vào học hệ ngắn hạn tại Đại học Phương Đông.

Ngày 16-8-1935, trên diễn đàn Đại hội VII Quốc tế Cộng sản, đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai đã trình bày tham luận tố cáo chế độ thực dân, phong kiến đã thi hành chính sách tàn bạo, dã man đối với nhân dân Đông Dương, nhất là với phụ nữ; đồng thời, nêu bật vai trò của phụ nữ trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Ngày 3-10-1935, tại Đại hội Quốc tế Cộng sản Thanh niên, đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai đã có bài phát biểu quan trọng, trình bày khái quát tình hình thanh niên Đông Dương, tình cảnh của thanh niên công nhân, nông dân, trí thức; hoạt động của thanh niên và những nhiệm vụ trước mắt của Thanh niên Cộng sản đoàn Đông Dương…

         Các đại biểu nghe thuyết minh giới thiệu vể cuộc đời và sựn nghiệp của đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai.

Cuối năm 1936, đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai được cử về nước hoạt động. Cuối năm 1937, đồng chí được Xứ ủy Nam kỳ chỉ định giữ chức Bí thư Thành ủy Sài Gòn - Chợ Lớn và trở thành một trong những người lãnh đạo cao trào cách mạng 1938-1939 ở Sài Gòn. Thời gian này, đồng chí viết nhiều bài đăng trên báo Dân chúng, trong đó nêu rõ đường lối, chủ trương của Đảng về vấn đề chống phản động thuộc địa, chống phong kiến và vận động phụ nữ tham gia Mặt trận Dân chủ Đông Dương; là diễn giả của nhiều buổi mít tinh lớn ở các rạp hát trong thành phố Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Ðịnh… Những hoạt động của đồng chí góp phần thúc đẩy phong trào cách mạng ở Sài Gòn - Chợ Lớn phát triển mạnh mẽ.

Ngày 30-7-1940, đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai bị thực dân Pháp bắt.  Sau 6 tháng bị giam cầm, tra tấn dã man, nhưng không thể lay chuyển, khuất phục ý chí cách mạng kiên cường, sắt thép của nữ chiến sĩ cộng sản, ngày 21-1-1941, thực dân Pháp đưa đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai ra xử án. Ngày 28-8-1941, thực dân Pháp đã xử bắn đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai cùng các đồng chí lãnh tụ kiên trung của Đảng, như: Hà Huy Tập, Nguyễn Văn Cừ, Võ Văn Tần... tại Hóc Môn. Trước pháp trường, đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai hướng về phía đồng bào, nói những lời tâm huyết: “Việc chúng tôi làm là chính nghĩa. Vì muốn Tổ quốc tôi được độc lập, dân tôi được ấm no mà chúng tôi làm cách mạng. Chúng tôi không có tội gì”.

Đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai hy sinh khi mới 31 tuổi, song lời dặn của đồng chí trước khi ra pháp trường vẫn khắc ghi trong tâm khảm mỗi người dân Việt Nam yêu nước: "Vững chí bền gan ai hỡi ai/Kiên tâm giữ dạ mới anh tài/Thời cuộc đẩy đưa người chiến sĩ/Con đường cách mạng vẫn chông gai".

Cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai là tấm gương tiêu biểu về khát vọng được hiến dâng nhiệt huyết trái tim mình cho Đảng, luôn đặt lợi ích của Đảng, của cách mạng lên trên lợi ích riêng tư và hạnh phúc gia đình, bất chấp mọi khó khăn, gian khổ, hy sinh.

Ghi nhận những đóng góp lớn lao của cách mạng tên của đồng chí đã được đặt cho nhiều tuyến đường, trường học, địa danh, nhà máy, công xưởng ở thủ đô Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Vinh và tại nhiều tỉnh thành khác.

 Sáng 30/9, tại thành phố Vinh, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Nghệ An tổ chức Lễ kỷ niệm 114 năm ngày sinh đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai (30/9/1910 – 30/9/2024). Các đại biểu xúc động ôn lại quá trình hoạt động vẻ vang của đồng chí, đồng thời, nhắc nhở mỗi cán bộ, đảng viên hôm nay luôn nêu cao ý chí tự lực, tự cường, tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của người cộng sản, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng.

                                                                                                                                                                       Trần Đình Hà