Câu hát Ngái ngôi chi mà anh nỏ về, hay là anh chê quê em nghèo đói... có lẽ là câu hát mang tính đặc tả sâu sắc nhất về Thanh Chương xưa mà ta từng biết. Hai bờ tả, hữu ngạn ôm trọn dòng Lam tạo nên dáng vẻ riêng của vùng đất hữu tình, luôn da diết đau đáu với cả người ở lại và người đi xa. Quê hương đẹp càng thêm yêu nhưng lúc nào ta cũng chạnh buồn về cái nghèo đeo đẳng mãi. Cát bụi gió Lào nồng oi luôn hằn sâu trong hoài niệm, vậy mà vẫn chưa thấm vào đâu với nỗi day dứt về sự quay quắt của một vùng quê bốn mùa khoai sắn thay cơm. Thanh Chương của nhiều chục năm trước đổi mới là vậy. Càng buồn hơn khi đâu đó ở quê mình một thời lầm lỗi, đã có không ít người muốn tìm mọi cách để xã mình trở thành xã nghèo, để được cứu trợ, để được đoái thương trong khi ta là vùng đất địa linh nhân kiệt, hào sảng với lịch sử xây dựng và phát triển quê hương gần 500 năm. Thật kỳ quặc và đau đớn thay!

Luồng gió đổi mới đến với xứ Nghệ không muộn, phát triển kinh tế thị trường hiện hữu ở Thanh Chương khá sớm. Người Thanh Chương ở khắp mọi nơi. Những người làm ăn nổi tiếng ở xứ ta hay xứ Tây đều không thiếu gốc gác quê mình. Người tài của Thanh Chương ra ngõ là gặp. Người ở nhà trăn trở, sôi sục tìm kiếm cách làm ăn. Người ra đi luôn hẹn ngày trở lại với bao ước vọng góp sức xây dựng quê hương. Vậy mà dường như ta vẫn thế, vẫn như thể đang còn trong giấc ngủ dài của một nàng công chúa. Rất có thể ta chưa có hữu duyên. Trên chặng đường đã qua, Thanh Chương chưa được định vị. Xứ Nghệ vẫn còn chưa đánh thức được tiềm năng nhiều mặt của Thanh Chương.

Giờ thì mời bạn hãy ghé thăm Thanh Chương. Sơn thuỷ hữu tình, trên núi dưới sông, Thanh Chương trải dài theo hai con lộ rải nhựa, chạy dọc hai bờ sông Lam, kết nối xuyên Thanh toàn huyện. Năm 2009, lần đầu tiên, huyện đã không còn đường đất nối liền giữa các xã. Đường Hồ Chí Minh chạy dọc suốt Thanh Chương. Cùng với Cầu Rộ, đường lên cửa khẩu Thanh Thuỷ như khai mở một tương lai mới: Thanh Chương kết nối khu vực và quốc tế.

Tựa lưng vào dải Trường Sơn, nối liền với biển bằng dòng sông Lam xanh trong và đằm sâu về phong thuỷ, Thanh Chương bước ra thế giới trên nhiều phương vị: qua cảng biển Bến Thuỷ, qua sân bay Vinh, qua cả hai hành lang kinh tế xuyên Á và Đông Tây. Cùng với Nam Đàn, Đô Lương, Anh Sơn và Hương Sơn (Hà Tĩnh), Thanh Chương đã và đang thể hiện một vị thế địa - kinh tế và địa - chính trị mang tầm chiến lược trong sự cất cánh phát triển của Nghệ An giai đoạn 2011 - 2020.

Hỏi có bao nhiêu nơi ở Nghệ An còn rừng đầu nguồn, có hành lang đa dạng sinh học, vẫn còn nhiều loài động, thực vật quý hiếm được ghi vào sách đỏ như ở Thanh Chương. Hỏi ở đâu có nhút mặn, chua cà đã trở thành thương hiệu để tạo nên những trí thức, doanh nhân Thanh Chương tài danh không đợi tuổi. Hỏi ở đâu có tiềm năng về thuỷ điện và vẻ đẹp du lịch sinh thái duyên dáng như Thác Cối và đập Cầu Cau. Hỏi ở đâu ngút ngắt hai bờ Thanh Chương một màu xanh ngô, lúa nhựa sống căng tràn. Thanh Chương đang đổi thịt, thay da từ trên nền tảng nội lực của chính mình. Chưa giàu nhưng không còn đói; chưa nổi bật nhưng không còn lẹt đẹt, trì trệ như cách đây 1/4 thế kỷ và chưa phải là người tiên phong song Thanh Chương sẽ là điểm đột phá của Nghệ An quê mình khi nay mai thôi, cửa khẩu quốc tế Thanh Thuỷ sẽ được khai mở.

Bắt đầu từ cửa khẩu quốc tế, hướng trọng tâm vào lợi thế con người, nâng cấp hạ tầng giao thông trong mạng liên kết với đường Hồ Chí Minh, đường 49 và đường 33, lựa chọn các ưu tiên phát triển theo hướng đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn; chú trọng thương mại và dịch vụ du lịch sinh thái, thực hiện phát triển nhanh và bền vững Thanh Chương trên cơ sở sức mạnh tổng hợp của người Thanh Chương ở quê và khắp mọi miền của Tổ quốc cũng như trên trường quốc tế. Thanh Chương là huyện có hội doanh nhân cấp huyện sớm nhất. Thanh Chương cũng là nơi có nhiều nhà khoa học và doanh nghiệp nổi tiếng. Người Thanh Chương năng động và sáng tạo ở mọi lĩnh vực.

Quyết tâm chính trị về một Thanh Chương giàu mạnh có thừa từ trong các Nghị quyết của Huyện uỷ và Uỷ ban nhân dân huyện. Chẳng có lý do gì để Thanh Chương không cất cánh bay lên.

Hỡi những người con Thanh Chương! Hãy cùng đánh thức mọi tiềm năng cho công cuộc đổi mới và phát triển huyện nhà nhanh, bền vững theo hướng hiện đại.

GS. TS. Nguyễn Xuân Thắng

Chủ tịch Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam