Từ các chương trình truyền dạy dân ca trong trường học, tổ chức các buổi sinh hoạt, hội thi, và liên hoan, đến việc thành lập các câu lạc bộ dân ca, huyện Thanh Chương đã cho thấy nỗ lực to lớn để đưa dân ca Ví, Giặm trở thành một phần sống động trong đời sống hàng ngày của cộng đồng. Hiện nay, Thanh Chương có bốn câu lạc bộ dân ca Ví, Giặm hoạt động thường xuyên và hiệu quả, bao gồm các câu lạc bộ ở xã Thanh Lĩnh, Ngọc Sơn, Đại Đồng và CLB cấp huyện Sông Lam. Các câu lạc bộ này không chỉ là nơi để tập luyện, biểu diễn mà còn là ngôi nhà chung cho những người yêu thích và muốn gắn bó với làn điệu Ví, Giặm. Mỗi tháng, các câu lạc bộ đều tổ chức sinh hoạt, luyện tập và hơn nữa là truyền dạy dân ca cho thế hệ trẻ. Đây chính là sợi dây kết nối mạnh mẽ giữa các thế hệ, giúp những câu hát mộc mạc, giàu tình cảm không bị mai một theo thời gian.

Câu lạc bộ Dân ca xã Ngọc Sơn tham dự Liên hoan Dân ca Ví, Giặm cấp tỉnh. Ảnh: Tư liệu

Những Nghệ hân Ưu tú - Trái tim và linh hồn của Dân ca Ví, Giặm: Nghệ nhân ưu tú là linh hồn của di sản dân ca Ví, Giặm, và Thanh Chương rất tự hào khi sở hữu một nghệ nhân nhân dân và ba nghệ nhân ưu tú được nhà nước phong tặng. Những nghệ nhân như NNND Võ Thị Hồng Vân (Ngọc Sơn), NNƯT Nguyễn Thị Thanh Tâm (Thanh Lĩnh), Lê Thị Vinh (Ngọc Sơn) và Võ Trọng Thìn (Ngọc Sơn) không chỉ là những bậc thầy về kỹ thuật hát Ví, Giặm mà còn là người gìn giữ, sáng tạo và truyền đạt vốn quý cho thế hệ trẻ. Các nghệ nhân thường xuyên mở các lớp truyền dạy hát dân ca cho thiếu niên và nhi đồng tại nhà văn hóa các xóm, giúp các em nhỏ ngay từ bé đã được tiếp xúc, hiểu và trân quý dân ca. Ngoài ra, các nghệ nhân còn là những người đi đầu trong việc sáng tác lời mới cho các bài Ví, Giặm, giữ cho nội dung luôn phong phú, gần gũi với cuộc sống hiện đại. Những câu hát mới không chỉ ngợi ca quê hương đất nước mà còn giúp người nghe cảm nhận rõ nét vẻ đẹp của vùng đất và con người Nghệ Tĩnh, từ đó thêm yêu và trân trọng hơn giá trị văn hóa truyền thống. Ngoài các nghệ nhân dân ca thì nhiều thành viên các CLB Dân ca Ví, Dặm cũng có khả năng viết lời mới và diễn xướng cho các cuộc thi, cuộc tuyên truyền được sân khấu hoá cũng đã đóng góp một phần không nhỏ vào việc bảo tồn và phát huy di sản dân ca Ví, Dặm.

Các nghệ nhân ví, giặm biểu diễn tại Đảo chè Thanh Chương.

Ảnh: Huy Thư

Thanh Chương - Môi trường gắn kết dân ca với đời sống hiện đại: Những nỗ lực bảo tồn di sản của huyện Thanh Chương còn được thể hiện qua việc lồng ghép dân ca vào đời sống văn hóa hiện đại. Các hoạt động giao lưu văn hóa, liên hoan dân ca được tổ chức thường xuyên ở các cấp, giúp dân ca Ví, Giặm lan tỏa không chỉ trong phạm vi huyện mà còn ở khắp tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Liên hoan tiếng hát Làng Sen – sự kiện lớn hàng năm ở Nghệ An – luôn có sự góp mặt của các câu lạc bộ dân ca Ví, Giặm Thanh Chương, tạo cơ hội để di sản được trình diễn, chia sẻ và lan tỏa. Không chỉ có vậy, những câu lạc bộ dân ca ở huyện Thanh Chương còn là cầu nối đưa dân ca vào các trường học. Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện đã phối hợp tổ chức các lớp học hát dân ca cho học sinh từ tiểu học đến trung học phổ thông, giúp các em có môi trường học tập và thể hiện tài năng. Các liên hoan dân ca dành cho học sinh được tổ chức hàng năm là điểm sáng, tạo sân chơi và cơ hội để thế hệ trẻ gần gũi, yêu mến dân ca, từ đó nâng cao tinh thần trách nhiệm trong việc gìn giữ và phát huy di sản.

Một thập kỷ với những thành tựu đáng tự hào: Trong suốt một thập kỷ qua, các câu lạc bộ dân ca ở Thanh Chương đã đạt được nhiều thành tích đáng kể. Câu lạc bộ Ngọc Sơn liên tiếp giành giải Nhì, giải Ba trong các liên hoan cấp tỉnh; câu lạc bộ Thanh Lĩnh và Đại Đồng cũng gặt hái nhiều thành công tại các cuộc thi cấp cụm và cấp tỉnh. Năm 2023, huyện Thanh Chương giành giải Nhì toàn đoàn tại Liên hoan dân ca Ví, Giặm cấp liên tỉnh. Đây không chỉ là kết quả của lòng yêu nghề, mà còn là minh chứng rõ nét cho sự nỗ lực không ngừng nghỉ của người dân nơi đây.

Tương lai của di sản - Kết nối, phát triển và lan tỏa: Hơn cả một loại hình nghệ thuật, dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh còn là niềm tự hào, là nhịp sống và là bản sắc của người dân xứ Nghệ. Thanh Chương đã, đang và sẽ tiếp tục phát huy vai trò là “cái nôi” của dân ca Ví, Giặm, xây dựng không gian diễn xướng, phát triển nguồn nhân lực thông qua các lớp truyền dạy và các chương trình giao lưu văn hóa. Di sản Ví, Giặm sẽ không bao giờ bị phai mờ, mà sẽ mãi là cầu nối giữa các thế hệ, một biểu tượng văn hóa sống mãi trong lòng người dân. Nhìn lại chặng đường 10 năm từ khi Ví, Giặm được công nhận là di sản phi vật thể của nhân loại, chúng ta càng thấy trân trọng hơn những giá trị tinh thần sâu sắc mà Ví, Giặm mang lại. Đó là sự kết nối với cội nguồn, là tình yêu quê hương, là sự sẻ chia giữa con người với con người. Đối với người dân xứ Nghệ, Ví, Giặm không chỉ là di sản mà là biểu tượng của lòng tự hào, là bản sắc riêng biệt không gì có thể thay thế. Để Ví, Giặm mãi trường tồn, chúng ta không chỉ lưu giữ mà cần truyền lửa cho thế hệ mai sau, để mỗi khi Ví, Giặm vang lên, hồn quê xứ Nghệ lại trở về trong từng câu hát, trong từng nhịp tim, mãi mãi và bất diệt. Trong hành trình ấy, mỗi người dân Nghệ Tĩnh chính là người gìn giữ, người truyền lửa. Bằng tình yêu và lòng trân trọng, họ đã giúp Ví, Giặm vươn ra thế giới, trở thành niềm tự hào không chỉ của người Nghệ Tĩnh, mà còn của cả dân tộc Việt Nam./.

Tác giả: Phan Đình Thanh