Đinh Bô Cương còn được đọc là Đinh Bộ Cương là một danh sĩ và đại thần Đại Việt thời Hậu Lê, làm quan trải hai đời vua Lê Thánh Tông, Lê Hiển Tông, thăng tới chức Hình bộ Thượng thư. Ông là người có vai trò quan trọng trong việc chiêu dân lập ấp, khai khẩn nên các xã vùng hữu ngạn tổng Cát Ngạn (nay là các xã Thanh Liên, Thanh Mỹ, Hanh Lâm, thuộc hữu ngạn sông Lam, huyện Thanh Chương.
Đinh Bô Cương chưa rõ năm sinh và năm mất làm
đến chức Tri huyện dưới triều vua Lê Thánh Tông , đến năm 1467, vua hạ
lệnh cho các quan trong triều xét những viên huyện lệnh nào là người cương trực
dám đấu chọi với kẻ gian tà, thì mỗi viên quan trong triều đều được đề cử một
người. Lúc ấy, Nguyễn Như Đổ, thượng thư bộ Lại, đề cử nhóm Nguyễn Thế Mỹ (tám
người) để ứng tuyển. Nhà vua xét thấy những người ấy đều mới ra làm quan, tài
cán tầm thường, nên lại hạ lệnh cho cử lấy mười người hiện làm quan trong kinh
từ hàng ngũ phẩm trở xuống. Lúc ấy Thái bảo Lê Niêm cử Công khoa cấp
sự trung Lương Thế Vinh; Đô đốc Trịnh Văn Sái cử Hội khoa cấp sự trung
Đặng Thục Giáo; Thượng thư
Trần Phong cử Thượng bảo tự khanh Dương
Tông Hải. Nhà vua xem tờ tâu của bọn Lê Niệm, thấy những người được đề cử nhiều
người làm quan không xứng với chức vụ, bèn lựa bỏ họ tên Lương Thế Vinh, chỉ để
lại tên hai người ở trong hàng tuyển cử, là: giáo thụ Nguyễn Nhân Tùy và Tri
huyện Đinh Bô Cương.
Sau khi được vua Lê Thánh Tông cất nhắc, cùng
năm đó ông được bổ nhiệm cùng với Quốc tử giám thụ Nguyễn Nhân Tùy, Giám bạ Đào
Nhân Tùy, Tri huyện Lê Bá Tu, Minh hình tri viên ngoại lang Đào Lang Chủng làm
giám sát ngự sử các xứ Hải Tây, Hải Đông, Hải Bắc, Hải Nam.
Vua Lê Thánh Tông mất năm 1497, người con
trưởng lên làm vua, tức vua Lê Hiển Tông. Năm 1499, lúc ấy Đinh Bô Cương
giữ chức Hình bộ Thượng thư được cử làm Giám thí cho cuộc thi Đình, đầu bài hỏi
về nhân tài và vương
Theo sách "Nghệ An ký",
do Tiến sỹ Bùi Dương lịch biên soạn, phần "Thanh Chương
huyện chí", mục "Nhân vật chí", tiết "Văn
nhân", chép ông ở vị trí thứ 15 theo thứ tự niên đại đăng khoa hoạn.
Đền thờ Thành hoàng Đinh Bô Cương ở xóm Liên Trường, xã Thanh Liên, huyện Thanh Chương
Sau khi nghỉ việc quan, Đinh Bộ Cương về quê,
ngược dòng sông Giăng cách nhà khoảng 10 km, khai khẩn đất hoang, vừa canh
tác vừa mở trường dạy học theo phương thức "Dĩ nông tàng Nho". Ông
vừa chiêu tập dân đinh, khai khẩn hoang hóa thành làng Môn Trang (Trang ấp
người Cao Môn), vừa cho xây dựng con đập cùng công trình dẫn thủy nhập điền vào
cánh đồng Môn Điền. Truyền thuyết ở đây còn kể rằng, khi ông về đây, vùng này
còn hủ tục cưới vợ cho Hà Bá. Cuối năm 1497, ông nhiều lần cùng quân lính và
tráng đinh khỏe mạnh đi thuyền lên thượng nguồn sông Giăng, gọi là thăm Hà Bá,
nhưng cốt là chỉ cho mọi người biết lý do tại sao mỗi năm lại có lũ lụt, lại
cho người về kinh thuê người vẽ địa đồ, cho di dời dân chúng ra khỏi nơi nguy
hiểm, dạy dân cách dựng nhà cho kiên cố, lại dâng biểu xin vua cho đắp đập sông
Giăng. Biểu dâng nhiều lần nhưng chưa được vua phê duyệt thì ông mất, mặc dù
vậy dưới sự cai trị sáng suốt, chính sách đúng đắn, ông đã xóa bỏ được tục cưới
vợ cho thần sông Giăng, đem lại cuộc sống thanh bình cho dân chúng.[
Ông qua đời và được an táng tại quê nhà, nay
thuộc xã Hạnh Lâm, huyện Thanh Chương, Nghệ An, được dân làng tôn làm Thành
hoàng. Do có công lớn trong việc chiêu dân lập ấp, khai khẩn, ông được dân làng
Cao Môn, tức xã Thanh Liên, huyện Thanh Chương, tôn làm Thành hoàng và được
triều đình sắc phong chính thức. Vùng khai khẩn vẫn còn lưu giữ nhiều di tích
như khu mộ 7 ngôi, trong đó có ngôi của ông, ở đất Tràng Học là nơi ông mở
trường dạy học; Đền Bản Cảnh do ông lập nên cầu giang sơn phù hộ cho mọi người
khi vào rừng khai khẩn (Theo Tàng thư họ Mai, Cát Ngạn); Lò Vôi (theo Tàng thư
họ Mai, cũng do ông xây dựng, nhưng theo Thanh Chương huyện chí, lò vôi xây dựng
vào năm 1808); Điểm phát lộ tiền cổ cùng nhiều cổ vật khác ở Động Chuyền, hữu
ngạn Rào Con cách Cửa Rào khoảng 1 km, vào những năm đầu thế kỷ XXI; Còn
phải kể tới: Dãy Lèn Môn Trang, còn gọi là lèn Yên Sơn (tức Yến Sơn - núi én)
gồm 3 hòn: Lèn Thượng - Lèn Hạ - Lèn Một là những kì quan thiên tạo, nơi chứa
nhiều sự tích của vùng Hạnh Lâm; và ngược dòng sông Giăng tới Môn Sơn, Lục Dạ,
nay thuộc huyện Con Cuông, đều là những địa danh gắn với tên tuổi và sự nghiệp
của ông. Ở làng Cao Môn trước đây có ngôi đình làng và đền thờ Đinh Bô Cương,
nhưng do hoàn cảnh lịch sử, ngôi đình và đền thờ đã bị phá hủy. Cho đến năm
2012, ông Lưu Công Mân, một Thiếu tá QĐND Việt Nam trong kháng chiến chống Mĩ,
người ở xã Thanh Liên mới kêu gọi Ủy ban nhân dân xã Thanh Liên, các đoàn thể
và cá nhân trong xã dựng một am thờ nhỏ ngay tại nền cũ của đền thờ ở tại xóm
Liên Trường, xã Thanh Liên, huyện Thanh Chương. Hằng năm vào ngày 16/06 âm
lịch, vốn là ngày tế lễ ngày trước đều tổ chức tế lễ, do chủ tịch UBND xã Thanh
Liên làm chủ tế.

Lễ tế Thành hoàng Đinh Bô Cương tại đền thờ ở xóm Liên Yên, xã Thanh Liên, năm 2018, ảnh Tư liệu
Ngày 01 tháng 12 năm 2019, ngôi đền được xây
mới trên nền đất cũ đã được hoàn thành bằng nỗ lực của chính quyền xã Thanh
Liên và người dân nơi này…
Trần Đình Hà