Di tích Lịch sử cấp tỉnh Nhà Thánh Cẩm Thái xã Đại Đồng.

Theo tục lệ cổ truyền, hàng năm cứ đến ngày 16/10 năm Âm lịch. Người dân làng Cẩm Thái và con em khắp mọi miền Tổ quốc lại tập trung tại Nhà Thánh để tổ chức Lễ tế thành Hoàng làng. Căn cứ các tập văn cúng của làng lưu lại, di tích Nhà thánh được xây dựng năm Mậu Tý 1828 niên hiệu Minh Mệnh thứ 7, do tri huyện Nguyễn Hữu Bích (Thân phụ Tiến sỹ Nguyễn Hữu Điển) để thờ Khổng Tử và các vị tiên nho, tiên hiền, khoa bảng, các vị thần hoàng làng và các anh hùng liệt sỹ của làng.

Lễ tế được tổ chức trang trọng, trang nghiêm và thành kính.

Ngoài giá trị thờ phụng, tưởng niệm, di tích còn là nơi sinh hoạt văn hóa của nhân dân địa phương. Làng Cẩm Thái xưa nay nổi tiếng là vùng đất văn vật, được gọi là làng khoa bảng, không chỉ có các ông Cử, ông Tú trong thời phong kiến, mà thời nay làng còn là quê hương của nhiều Giáo sư, Phó Giáo sư, Tiến sỹ đầu ngành và hàng trăm Thạc sỹ, Cử nhân đang công tác trên mọi miền đất nước. Lần dở những tài liệu lịch sử quý giá được ghi lại trong cuốn “Thanh Văn rạng danh quá khứ - hiện tại” của tác giả Nguyễn Viết Ba cho thấy, mảnh đất này còn nhiều điều thú vị khi có 7 ngôi làng nổi danh về sự học. Trong đó nổi bật với làng Cẩm Thái với dòng họ Nguyễn Hữu, Nguyễn Đình, Phan Văn; làng Đại Định có dòng họ Nguyễn Viết, Nguyễn Như, Lê Đình; làng Phúc Long có họ Nguyễn Đắc, Nguyễn Duy, Nguyễn Đình và dòng họ Phan Công, Nguyễn Văn, Nguyễn Hữu làng Ích Long. Vì vậy Nhà Thánh như một biểu tượng văn hóa cao đẹp của truyền thống hiếu học, thành đạt của cả làng. Trong các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, Đình làng Cẩm Thái từng là nơi đóng quân của Ty quân giới để sản xuất vũ khí, nơi sơ tán của Khu ủy và Ủy ban kháng chiến hành chính Liên khu 4, Đình cũng là nơi thành lập ấu trĩ viên kiểu mẫu, là 1 hình mẫu nuôi dạy trẻ đầu tiên ở Liên khu 4.

Đông đảo người dân đến dự lễ tế Thành hoàng làng tại di tích lịch sử Nhà Thánh Cẩm Thái.

Việc tổ chức Lễ tế thành Hoàng làng tại di tích lịch sử cấp tỉnh Nhà Thánh là dịp để người dân trong làng được gặp gỡ, ôn lại truyền thống cũng như bày tỏ lòng thành kính, tri ân công lao của các vị tiền nhân và giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn.   

Thành Trung – Trung tâm VH, TT&TT huyện.