Chè vốn là cây hoang dại được tổ tiên chúng ta thuần hóa thành cây trồng trong vườn nhà. Hiện trên những cánh rừng trường Sơn qua địa bàn huyện Thanh Chương vẫn còn những cây chè rừng cổ thụ. Trước đây trong mỗi vườn nhà của người dân Thanh chương nhà nào cũng có cây chè để làm thức uống.

                   Những đồi chè bạt ngàn tại các xí nghiệp chè trên địa bàn.

Cây chè thực sự trở thành cây công nghiệp từ năm 1968 khi nhà nước thành lập nông trường chè tại Hanh Lâm, sau đó là các nông trường Ngọc Lâm Thanh Mai.

                        Thu hoạch chè bằng  máy tại xí nghiệp chè Ngọc Lâm.

Theo thống kê mới nhất hiện toàn huyện có trên 10 000 hộ dân tham gia trồng với tổng diện tích khoảng 4500 ha. Với năng suất bình quân khoảng 50 tấn/ha, mỗi năm có thể đạt đạt trên 200 000 tấn, thu về trên 800 tỷ đồng.

                                            Thu hoạch chè thủ công tại xã Thanh Thủy

Dọc theo đường mòn Hồ Chí Minh qua các xã Thanh Thủy, Thanh Mai, Hạnh Lâm, Thanh Đức… của huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, đâu đâu cũng bắt gặp những đồi chè. Những khu rừng nghèo, đồi trọc trơ đất đá trước đây giờ phủ màu xanh ngắt của các nương chè.

                                                      Vận chuyển chè tươi

Không chỉ giúp người dân nơi đây thoát nghèo, cây chè đang giúp không ít hộ dân làm giàu. Nhiều nông dân đã trở thành tỉ phú ngay trên vùng đất vốn cằn cỗi của quê nhà. Ông Phan Đình Đường - trú xã Hạnh Lâm, huyện Thanh Chương - nhớ lại vào năm 1999, ông bắt đầu đưa cây chè xanh về trồng. Thời gian đầu, ông cũng chỉ biết hái chè xanh bó thành từng bó đem ra chợ bán nên hiệu quả kinh tế không cao. Sau đó, ông mày mò, nghiên cứu các công đoạn sao chè tươi thành chè khô để đóng gói bán ra thị trường. Nhờ cách này, sản phẩm chè xanh Đường Hương của gia đình ông được nhiều người biết đến. "Hiện tại, sản phẩm chè của gia đình tôi đã xuất khẩu nhiều nước, có chỗ đứng ổn định trên thị trường" - ông Đường cho biết.

                                  Nhập chè tươi cho nhà máy chế biến.

Nhờ thành công từ cây chè, năm 2021, ông Đường vinh dự được Hội Nông dân Việt Nam tuyên dương là một trong 63 nông dân Việt Nam xuất sắc. "Ngoài trồng chè, gia đình tôi còn đứng ra thu mua chè cho người dân trong vùng về chế biến. Doanh thu bình quân của gia đình tôi mỗi năm hiện nay khoảng 20 tỉ đồng".

Ông Đặng Hữu Hạnh - Chủ tịch UBND xã Hạnh Lâm, huyện Thanh Chương - cho biết diện tích trồng chè trên địa bàn xã là 300 ha, đây là cây trồng chủ lực của xã. Nhờ trồng cây chè mà nhiều người dân trong xã đã thoát nghèo, vươn lên làm giàu.

                                                      Chế biến che công nghiệp

Tại xã Thanh Đức, nơi được xem là vựa chè lớn nhất của huyện Thanh Chương, ông Nguyễn Hữu Vịnh - Chủ tịch UBND xã - khẳng định: "Xã Thanh Đức hiện nay có diện tích hơn 1.000 ha chè, nhờ cây trồng này mà kinh tế, đời sống người dân những năm gần đây ổn định, đi lên, nhiều hộ dân trở nên giàu có". Chị Nguyễn Thị Tứ, dân trong xã, cho biết: "Mỗi hecta chè, nếu chăm sóc tốt, có thể cho từ 22-30 tấn chè búp tươi/năm; tính ra, trồng mỗi hecta chè, nếu giá thu mua ổn định, gia đình có thu nhập từ 70-100 triệu đồng/năm".

Nhiều năm nay, ngoài tiêu thụ trong nước, sản phẩm chè của huyện Thanh Chương làm ra chủ yếu xuất khẩu. Theo thống kê, có khoảng 90% sản lượng chè khô của tỉnh xuất sang nhiều khu vực, quốc gia và vùng lãnh thổ, như: Trung Đông, Ấn Độ, Trung Quốc, Đài Loan…

Ông Lê Đình Thanh, Phó Chủ tịch UBND huyện Thanh Chương, cho biết hiện sản phẩm chè xuất khẩu của địa phương chủ yếu là chè thô dành cho các thị trường dễ tính. Để vươn tới những thị trường tiềm năng, khó tính như Tây Âu, Nhật Bản, Bắc Mỹ…, cần đẩy mạnh áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất; thay đổi tư duy của người trồng, doanh nghiệp; đẩy mạnh phát triển vùng nguyên liệu sạch; xây dựng các nhà máy sản xuất, chế biến chè hiện đại để cho ra những sản phẩm có giá trị kinh tế cao.

Ông Trần Phi Hùng, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Thanh Chương, cho biết: "Để cây chè phát triển bền vững, ngoài việc hình thành vùng trồng chè theo tiêu chuẩn VietGAP, thời gian tới, chúng tôi sẽ tăng cường áp dụng khoa học công nghệ vào quá trình trồng, chế biến chè nhằm nâng cao hiệu quả".

Hiện, người trồng và chế biến chè ở huyện Thanh Chương đang tập trung nâng cao chất lượng để sản phẩm chè khô của địa phương có thể xuất được sang các thị trường giàu tiềm năng. 

                        Sản phẩm chè móc câu-  chè xanh Thanh Chương tại một sự kiện.

goài chè xuất khẩu hiện sản phẩm Chè Xanh Thanh Chương là loại chè trà giống chè trà Thái Nguyên được sản xuất, chế biến tại HTX nông nghiệp và chế biến chè Thanh Đức, được phân phối bới Công Ty Cp Xây Dựng Tm Và XNK Tổng Hợp chủ yếu được tiêu dùng nội địa. Chè xanh Thanh Chương được làm từ chè xanh 100% tự nhiên, Sản xuất thủ công truyền thống đảm bảo Xanh - Sạch - An toàn. Tốt cho sức khỏe.  Sản phẩm có  Hộp đựng sang trọng - lịch sự. Rất thích hợp làm quà biếu.  Có đầy các chứng nhận ANTP.  Thành phần chính là : Chè búp tươi sạch, hái một tôm một lá. Công dụng: Làm tăng cường sức khỏe và khả năng làm việc, chống phóng xạ và chữa các bệnh khác. Sản phẩm này đã được công nhận O CÓP 3 sao từ năm 2019 và được khách hàng nội địan ưa chuộng, món quà không thể thiếu của người thanh chương đến với mọi miền đất nước và cả ở nước ngoài.

                                                                Trần Đình Hà.